Odyogram Nedir? Ne İçin Kullanılır?

İşitme kayıplarını tespit etmek için uygulanan testlerin sonuçları, odyogram adı verilen bir grafik sayesinde incelenir. Bu grafik, uzmanlar tarafından yorumlandığında, hem işitme kaybı hem de ona sebep olabilen hastalıklar konusunda bilgi verir. Odyogramlar, Kulak Burun Boğaz klinikleri ve odyologların çalıştığı sağlık merkezlerinde oluşturulabilir.

Bu yazıda, odyogram nedir diye merak eden okurlar için bu grafik hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Ayrıca çeşitli işitme kaybı türlerini ifade edebilecek odyogram örnekleri de açıklanmıştır. 

Odyogram Nedir?

Odyogram, bir kişinin işitme seviyesini belirlemek ve işitme kaybı ile ilgili hastalıkları teşhis etmek için kullanılan bir grafiktir. Bu grafik, bir odyoloji uzmanı ya da odyometri teknikeri tarafından gerçekleştirilen işitme tarama testleri sonucunda üretilir. Odyometrik test sırasında, kişinin farklı frekanslarda duyabildiği ses seviyesi ölçülür ve odyogram sembolleri kullanılarak grafik oluşturulur. 

Birçok çizgi ve işaretten oluşan odyogram, iki farklı eksenden oluşur. Dikey eksende, rüzgar sesinden bir uçağın sesine kadar birçok ses seviyesini temsil eden ve işitme seviyesini belirten sayılar bulunur. Ses seviyesi, desibel (dB) cinsinden ölçülür. Yatay eksende ise ses frekansını temsil eden sayılar bulunur ve soldan sağa doğru gidildikçe frekans yükselir. Ses frekansı ya da diğer adıyla ses perdesi, hertz (Hz) cinsinden ölçülür.

Grafik, kişinin sesleri kulak yoluyla (hava iletimi) ya da kafatası kemikleri aracılığıyla (kemik iletimi) hangi seviyede duyabildiğini belirten iki ayrı çizgiden oluşur. Ayrıca, kişinin konuşmayı anlama ve gürültülü ortamlarda konuşmayı ayırt edebilme seviyelerini ölçen başka bir test de bulunmaktadır ve bu testin sonucunda da odyogram üretilir.

Odyogram Ne İçin Kullanılır?

Odyogram testi, işitme kaybının seviyesi ve türünün belirlenmesi için uzmanlar tarafından kullanılan en önemli araçlardan biridir. Odyogramlar, ayrıca halihazırda işitme kaybına sahip olan hastaların durumunda ilerleme olup olmadığının takip edilmesi için de kullanılırlar. Odyogram sonucunda tespit edilebilecek üç temel işitme kaybı türü hakkındaki bilgiler, aşağıdaki başlıklar altında sıralanmıştır.

İletim Tipi İşitme Kaybı

İletim tipi işitme kaybı, dış kulak ve orta kulakta oluşan sorunlardan kaynaklanan işitme kaybına denir. Bu tip işitme kaybı, sesin dış kulağa ya da orta kulağa ulaşmasını engelleyen sebepler doğrultusunda ortaya çıkar. Kulak kiri, kulak yolundaki bir nesnenin sebep olduğu tıkanıklıklar, kulak zarının delinmesi ve orta kulak enfeksiyonları gibi rahatsızlıklar, bu tip işitme kayıplarının temel nedenleri arasında sayılabilir. İletim tipi işitme kaybı, genellikle tedavi edilebilen ya da cerrahi müdahale ile düzeltilebilen bir işitme kaybı türüdür. Bu tip işitme kayıpları, odyogram üzerinde, yüksek frekanslı seslerin düşük desibel seviyelerinde işitilememesi şeklinde görülebilir.

Sensörinöral İşitme Kaybı

Sensörinöral işitme kaybı, iç kulak veya sinirlere bağlı olarak oluşan sorunlardan kaynaklanan ve odyogramı gerekli kılan bir işitme kaybıdır. Genellikle yaşlılık, kulak zarının delinmesi ve kulak enfeksiyonları gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Sensörinöral işitme kaybı genellikle kalıcıdır ve tedavi edilemez Ancak işitme cihazları ya da koklear implant gibi cihazlar ile kişilerde görülen işitme kayıplarının etkileri azaltılabilir. Gürültüye bağlı işitme kaybı da çoğunlukla bu grupta değerlendirilir.

Bu tür işitme kaybına sahip olan hastaların odyogramı incelendiğinde, düşük frekanslı sesleri yüksek desibel seviyelerinde duyamadıkları görülebilir.

Mikst (Karışık) Tipi İşitme Kaybı

Mikst tip işitme kaybı, hem sensörinöral hem de iletim tipi işitme kaybının kombinasyonudur. Bu tip işitme kayıpları, iç kulaktaki sorunlarla birlikte dış kulak veya orta kulak problemlerinden kaynaklanabilir. 

Mikst tip işitme kaybına sahip olan hastalarının odyogramı incelendiğinde, hastaların hem düşük hem de yüksek frekanslı sesleri, düşük desibel seviyelerinde işitemedikleri görülür.

İşitme Testi Kimlere Yapılır?

İşitme tarama testi, KBB kliniklerine çeşitli şikayetlerle başvuran hastaların olası işitme kayıplarını tespit etmek için yapılır ve bu testlerin sonucunda odyogram grafikleri oluşturulur. İşitme testinin gerekli olduğu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Özellikle gürültülü ortamlarda diğer insanların konuşmalarını duyma ve kelimeleri ayırt etmede güçlük çekme
• Kulak çınlaması (tinnitus) 
• Ailede işitme kaybı öyküsü olması
• Baş dönmesi veya denge sorunları
• Çocuklarda konuşma sorunları
• Kulak enfeksiyonları
• Kulak yaralanmaları
• İşitmeyi etkileyebilecek ameliyatların öncesi ve sonrası

Ayrıca 50 yaşını geçmiş ya da sürekli yüksek sese maruz kalmış olan kişilerin düzenli olarak işitme testlerine girmesi, uzmanlar tarafından önerilir. Böylece kişilerin odyogram sonuçları incelenerek, işitme kaybının erken teşhisi ve tedavisi sağlanabilir. 

Odyogram Nasıl Değerlendirilir?

Odyogram yorumlama işlemi, bir sağlık kuruluşunda KBB uzmanı veya bir odyolog tarafından gerçekleştirilir. Odyogram nasıl değerlendirilir sorusunun cevabı, test sonucunda hastalara konan işitme kaybı derecelerinin neler ifade ettiği açıklanarak verilebilir. Grafik üzerinde bulunan çizgiler ve bu çizgilerin üzerinde bulunan odyogram işaretleri ile belirlenen işitme kaybı dereceleri, şu şekilde sınıflandırılır:

• Normal işitme seviyesi: Herhangi bir işitme kaybı bulunmayan kişiler, -10 dB ve 25 dB aralığındaki sesleri duyabilirler.
• Çok hafif işitme kaybı: Duyabildikleri ses seviyesi 26 dB ile 40 dB aralığında olan kişiler, çok hafif işitme kaybına sahiptir. Çok hafif derecede işitme kaybı yaşayanlar, yaprak hışırtısı gibi sesleri duymakta zorlanabilir ve gürültülü ortamlarda konuşmayı anlamakta zorluk çekebilirler.
• Hafif işitme kaybı: İşitebildikleri en düşük ses seviyesi 41-55 dB değerleri arasında olan kişiler, hafif derece işitme kaybına sahiptir.
• Orta derece işitme kaybı: 56-70 dB aralığındaki sesleri işitebilen kişiler, orta derece işitme kaybına sahiptir. Bu kişiler, konuşmaları duymakta güçlük çekebilir ve işitme duyularını iyileştirmek için işitme cihazı kullanabilirler.
• Şiddetli işitme kaybı: 71-90 dB aralığındaki sesleri duyabilen kişilerde şiddetli işitme kaybı görülür. Şiddetli işitme kaybı olan kişiler, yalnızca çok yüksek sesleri duyabilir ve işitmelerini iyileştirmek için güçlü işitme cihazları veya koklear implantlar kullanırlar.
• Çok ileri derecede - Ağır işitme kaybı: 90 dB'den düşük seviyedeki sesleri duyamayan ya da yalnızca 90 dB ve üzerindeki sesleri duyabilen kişiler, bu gruba dahildir. Ağır işitme kaybı olan kişiler, genellikle herhangi bir ses duyamazlar. Bu kişiler de, duyabilmek için şiddetli işitme kaybı yaşayan kişiler gibi güçlü işitme cihazları ya da koklear implantlar kullanmak durumundadırlar.

Özet

Odyogram, odyometri testi ve işitme testleri sonucunda oluşturulan ve işitme kaybının türü ve seviyesi hakkında uzmanlara bilgi veren bir grafiktir. KBB uzmanları ve odyologlar tarafından yorumlanan bu grafik, kişinin işitme becerilerini temsil eden birçok çizgi ve sembolden oluşur. 

İşitme testleri ve diğer tanı yöntemleri sayesinde, birçok kulak hastalığının teşhis ve tedavi edilmesi mümkün olabilmektedir. İşitme kaybını beraberinde getiren bazı hastalıklar, tedavi edilmediklerinde ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu sebeple işitme sorunları yaşadığından şüphelenen kişilerin, en kısa zamanda bir uzmana başvurması önerilir.

Kaynakça

• Silver, Natalie. “How to Read Your Audiogram.” Healthline, Healthline Media, 26 July 2022, https://www.healthline.com/health

• Admin. “What Is an Audiogram?” The Hearing Center of Ohio, 27 June 2013, https://yourhearingcenter.com/what-is-an-audiogram/.

• “What Does My Audiogram Mean?” Boystownhospital.org, https://www.boystownhospital.org